ZAKOŃCZENIE KARNAWAŁU I ŚWIĘTA WIELKANOCNE W GRECJI

napisała: Marzenna Wałachowska

lambades


Zakończenie karnawału i Święta Wielkanocne w Grecji opisuję na prośbę moich przyjaciół, którzy tak jak ja mają wielki sentyment do Grecji.

Zwiedzili wiele wysp i regionów kontynentalnych kraju, ale nie mieli jeszcze okazji spędzić tu właśnie karnawału i Wielkanocy, co na pewno w niedalekiej przyszłości nastąpi.

Są różne tradycje, dotyczące zakończenia karnawału, w zależności od regionu. Ja opiszę tradycje w Litochoro - malowniczej wiosce położonej u podnóża gór Olimpu.

Przygotowania trwają kilka dni, młodzi ludzie w grupach wycinają z pobliskich wzgórz, tzw. purnaria, (frygana, makia) i układają je na stosach w różnych częściach miasteczka. Każdym stosem opiekuje się grupa ludzi konkurujących ze sobą o to, kto ułoży wyższy, pilnując jednocześnie swoich krzewów dzień i noc, gdyż konkurencja nie śpi i jedni drugim starają się podbierać ścięte gałęzie.

W ostatnią niedzielę karnawału po godzinie 21 drzewa są podpalane, zbierają się wówczas przy nich mieszkańcy wioski i zaczyna się zabawa, która trwa do północy.

Są tańce, śpiew, mieszkańcy okolicznych domów, tawern i kawiarni organizują zakąski i popitki (wino, ouzo, cipouro), rybacy zaopatrują w świeże ryby, które są pieczone na ruszcie, a rzeźnicy w świeże suflaki ( szaszłyki ) również pieczone na ruszcie.

Żeby przyciągnąć do siebie jak największą ilość mieszkańców, pogłaśniają muzykę na cały regulator, aby udowodnić konkurencji, że u nich zabawa jest najlepsza. O północy puszczane są fajerwerki, ogłaszając tym samym początek Wielkiego Postu, który zawsze rozpoczyna się w Katara Deftera czyli tzw. Czysty Poniedziałek.

Ten dzień w Grecji jest wolny od pracy, odbywają się liczne uroczystości kościelne, następnie pobliskie łąki i plaże wypełniają się całymi rodzinami z latawcami, które są puszczane na znak rozpoczęcia Postu oraz w celu pozbycia się grzesznej postawy i oczyszczenia swojego ciała oraz duszy.

Następnie całe rodziny przenoszą się do pobliskich tawern, gdzie spożywają potrawy postne, albowiem rozpoczął się już Wielki Post, który obowiązuje przez przeszło 40 dni zarówno od stołu jak i od łoża.

W czasie Wielkiego Postu nie można jeść ryb, mięsa jak również wszystkiego, co pochodzi od zwierząt, w tym także nabiału.

Z kolei można jeść wszelkie tak zwane owoce morza, czyli: ośmiornice, kalmary, krewetki, homary, mątwy, z których robi się wspaniałe przysmaki, np. mątwy z ryżem i szpinakiem, smażone i gotowane warzywa z dodatkiem oliwy z oliwek oraz chałwę sezamową.

Takie jest menu greckie do Wielkanocy, czyli Paschy i zazwyczaj jest przestrzegane jedynie przez starsze osoby, w młodszych pokoleniach te zwyczaje zanikają.

lambades


Święta Wielkanocne w Grecji są obchodzone według kalendarza juliańskiego i następują zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, ale nie przed Paschą żydowską i nie razem z nią.

Okres Wielkanocy rozpoczyna się w Sobotę Łazarza - Lazarusa, czyli sobotę przed Niedzielą Palmową. W tedy to do drzwi domów pukają kolędnicy, zazwyczaj dzieci i śpiewają hymn "Lazaros". W prezencie otrzymują słodycze, ciastka i pieniądze.

W Niedzielę Palmową ludzie gromadzą się na porannej mszy, przynoszą ze sobą gałązki ścięte z drzewa laurowego, które podczas liturgii są świecone. Gałązki te ustawia się następnie w domowych ołtarzykach, gdzie stoją przez cały następny rok. W ciągu Świętego Tygodnia, poprzedzającego Wielkanoc, celebrowane są wieczorne nabożeństwa ku czci Chrystusa Zbawiciela.

W Wielki Czwartek maluje się jajka na czerwono, ponieważ kolor ten symbolizuje przelaną krew Zbawiciela i Jego odrodzenie na nowo.

Tego dnia piecze się również tsoureki, czyli chałki z dodatkiem cynamonu, w środek, których wkłada się jedno czerwone jajko. W kościele kobiety dekorują symboliczne groby Chrystusa - zwane epitafium - girlandami czerwonych i białych kwiatów. W tym czasie kapłani czytają wersety Biblii poświęcone Ostatniej Wieczerzy.

Wielki Piątek to dzień żałoby - nie wolno wykonywać wtedy żadnych ciężkich robót, w Grecji ten dzień jest wolny od pracy. Flagi na domach i budynkach rządowych ustawione są do połowy masztu na znak żałoby.

Odbywa się procesja Męki Pańskiej na pamiątkę pogrzebu Syna Bożego. Wszyscy mieszkańcy biorą udział w procesji i każdy musi przejść pod grobem wystawionym przed drzwiami kościoła.

W Wielką Sobotę, po godzinie 23 wszyscy udają się do kościoła niosąc ze sobą świece - lambades, często ozdobione różnymi dodatkami, np. wstążkami i biżuterią, a dzieci zabawkami, w zależności od gustu i upodobania. Celebrowana jest Msza Rezurekcyjna - Anastasi, czyli Zmartwychwstanie.

Życzenia, jakie składa się podczas Wielkiego Postu i Wielkanocy:

Dobrego Postu -
Kali Sarakosti
Chrystus Zmartwychwstał - Christos Anesti
Zaprawdę Zmartwychwstał - Alithos Anesti
Dobrej Wielkanocy -
Kalo Pascha

wróć na początek strony

epitafium


O północy gasną wszystkie światła, ludzie milkną i oczekują na moment Zmartwychwstania. Następuje wystrzał armatni, następnie ksiądz ogłasza wspaniałą nowinę, że "Chrystus Zmartwychwstał". Święty ogień, który przywieziony został z Ziemi Świętej zostaje rozdany wszystkim przybyłym, którzy zapalają nim swoje świece. Kapłan trzymając wysoko w górze zapaloną świecę, ś piewa "Oto światłość tego świata", następnie zapala świecę najbliżej stojącej osoby i intonuje "Przyjdźcie, weźcie światło". Zgromadzeni po kolei odpalają od sąsiadów swoje świece i stopniowo cały kościół się rozjaśnia. Wszyscy wówczas składają sobie życzenia i powtarzają radosną nowinę "Chrystus Zmartwychwstał" - Chrystos Anesti, na co inni odpowiadają "zaiste Zmartwychwstał" - Alithos Anesti.

Następnie wierni stukają się przynoszonymi z domów czerwonymi pisankami, a ten, którego jajko zostało całe będzie miał szczęśliwszy rok. Młodzi ludzie puszczają fajerwerki, następnie wszyscy pomału rozchodzą się do domów, niosąc ze sobą zapalone świece i uważając by płomień po drodze nie zgasł. Jeśli płomień nie zgaśnie oznacza to szczęście dla wszystkich domowników.

Przechodząc przez próg domu należy dymem z kopcącej się świecy wykonać znak krzyża nad drzwiami, który ma symbolizować spokój dla całej rodziny. Następnie odpala się lampkę oliwną, która znajduje się w każdym domu przy ołtarzyku.

Lampka ta ma przynieść spokój rodzinie, radość, a przede wszystkim zgodę i powodzenie na cały następny rok.

Tuż po północnej mszy spożywa się skromny posiłek złożony z różnych potraw, w zależności od regionu Grecji. Zawsze jest zupa zwana mageiritsa. Zupa gotowana jest z jagnięcych podrobów głównie wątroby i jelit z dodatkiem świeżej cebuli, kopru oraz przypraw, zaprawiana cytryną i jajkiem. Podaje się również gotowane na twardo jajka, barwione na czerwono, świąteczną chałkę tsoureki, fetę, oliwki oraz wiele regionalnych przysmaków.

W Niedzielę piecze się kozę i kokoretsi (wątróbki kozie obwijane w jelita z dodatkiem przypraw) cała rodzina świętuje bawiąc się, pijąc i jedźąc specjały greckie, tańcząc greckie melodie. Często w ten dzień łączy się razem kilka rodzin, aby świętować i bawić się do wieczora. Ten dzień świętuje się najczęściej w wioskach, miejscowościach letniskowych, na działkach, gdzie można na świeżym powietrzu i swobodnie upiec kozę na ruszcie.

W Poniedziałek Wielkanocny wszyscy udają się na wzgórza, plaże, łąki i znów puszczane są latawce, następnie czas spędza się w tawernach, posilając się greckimi przysmakami.

kokoreksi i koza